Khi bố mẹ thay đổi quan điểm giáo dục đúng đắn, dễ dàng nuôi dưỡng con thành công hơn.
Nhiều bậc bố mẹ cảm thấy kiệt sức trong việc giáo dục con, thường là do rơi vào vai trò người kiểm soát: lên kế hoạch từng bước cho con, thay thế giao tiếp bằng chỉ dẫn, và thúc đẩy sự phát triển bằng sự lo lắng.
Theo chuyên gia tâm lý, trí tuệ giáo dục đích thực nằm ở việc trở thành người dẫn đường, giúp con tự lập phát triển thông qua sự thấu hiểu và tin tưởng. Khi bố mẹ biết lùi lại một bước để không áp đặt mà đồng hành, biết đặt câu hỏi thay vì ra lệnh, biết tạo cơ hội để con tự lựa chọn thay vì quyết định, trẻ sẽ dần hình thành năng lực tự chủ và trách nhiệm thực sự.
Có 3 bước chuyển đổi có thể là định hướng cho những bậc bố mẹ đang bối rối trong quá trình nuôi dạy con.
Từ giao tiếp theo kiểu ra lệnh sang đối thoại dựa trên lắng nghe
Việc ngại giao tiếp của trẻ thường bắt nguồn từ thói quen sử dụng các mệnh lệnh như “phải” và “cấm” của bố mẹ. Những từ ngữ ấy vô tình tạo cảm giác bị kiểm soát, khiến trẻ thu mình lại và không muốn chia sẻ.
Thay vì đặt mình vào vị trí người ra lệnh, hãy thử gạt bỏ quyền uy và dùng sự tò mò chân thành để bắt đầu cuộc trò chuyện: “Hôm nay ở trường có chuyện gì đặc biệt không?”. Khi trẻ nói, hãy kiên nhẫn lắng nghe, không phán xét, không ngắt lời, và cũng không vội đưa ra lời khuyên.
Khi cảm nhận được sự an toàn và tôn trọng, trẻ mới dám mở lòng. Và khi trẻ đã mở lòng, bố mẹ mới có thể hiểu điều con đang lo lắng, đang cần và điều mong muốn. Giao tiếp không nên là đường một chiều, mà cần nhịp cầu hai phía. Bằng cách lắng nghe trọn vẹn, bố mẹ có thể thấu hiểu thế giới nội tâm của trẻ và giúp sự hướng dẫn trở nên nhẹ nhàng, tự nhiên, hiệu quả hơn.
Khi trẻ đã mở lòng, bố mẹ mới có thể hiểu điều con đang lo lắng, đang cần và điều mong muốn, cũng như tăng gắn kết trong gia đình.
Từ làm mọi thứ cho trẻ đến buông bỏ đúng cách
Bố mẹ thường khao khát mọi thứ hoàn hảo và lo sợ nhìn thấy con thất bại, nhưng thực tế, những sai sót nhỏ lại chính là “trường học” quý giá nhất trong cuộc đời trẻ. Khi được phép tự đối mặt với thử thách, tự đưa ra quyết định và gánh chịu hậu quả, trẻ học được cách suy nghĩ độc lập, nhận biết giới hạn, điều chỉnh hành vi và chịu trách nhiệm về lựa chọn của mình.
Ví dụ, khi con tự chuẩn bị cặp sách cho ngày mai, có thể ban đầu quên sách hoặc sắp xếp lộn xộn. Thay vì dọn giúp ngay, bố mẹ có thể để con tự nhận ra thiếu sách hoặc vật dụng cần thiết, rồi hướng dẫn con điều chỉnh.
Hoặc khi con tự lập kế hoạch làm bài tập, có thể làm sai một phép tính, nhưng chính việc con phát hiện lỗi, sửa lỗi và rút kinh nghiệm sẽ giúp trẻ học được trách nhiệm và tư duy giải quyết vấn đề, hơn là việc bố mẹ làm hộ mọi thứ.
Những trải nghiệm này nhằm rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề, giúp trẻ nuôi dưỡng sự kiên nhẫn, lòng tự tin, tinh thần can đảm và khả năng thích ứng, những phẩm chất nền tảng tạo nên sự trưởng thành bền vững. Thậm chí, việc chấp nhận để con thất bại, thử nghiệm, chính là cách bố mẹ trao cho con quyền tự chủ và cơ hội khám phá năng lực tiềm ẩn của bản thân.
Những trải nghiệm thực tế nhằm rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề, giúp trẻ nuôi dưỡng sự kiên nhẫn, lòng tự tin, tinh thần can đảm.
Từ lo lắng về kết quả sang hỗ trợ quá trình
Khi bố mẹ quá chú trọng vào điểm số và thứ hạng, trẻ dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, mất hứng thú học tập và e ngại khám phá.
Thực chất, giáo dục không nên thành cuộc chạy đua với con số, mà là quá trình giúp trẻ phát triển năng lực, tư duy và niềm vui học hỏi.
Khi trẻ gặp một bài toán khó, thay vì thúc giục hay ép buộc, hãy đồng hành cùng trẻ: phân tích từng bước, gợi mở những cách tiếp cận khác nhau và khuyến khích trẻ tự tìm ra giải pháp. Khi trẻ cảm nhận được niềm hứng thú và quyền chủ động, động lực nội tại sẽ tự nhiên nảy sinh, điều mà điểm số không thể tạo ra.
Giáo dục trở thành ngọn lửa soi sáng, giúp trẻ phát triển kiến thức, hình thành niềm tin, sự tự tin.
Những khoảnh khắc con tự tìm ra giải pháp cho một bài toán khó, tự thực hiện một thí nghiệm hay thử sức với một trò chơi mới sẽ giúp trẻ nhận ra giá trị của nỗ lực và niềm vui của việc khám phá.
Quá trình học tập, trải nghiệm và khám phá quan trọng hơn kết quả cuối cùng. Khi bố mẹ xem mình là người dẫn đường, quan sát, hướng dẫn và ủng hộ thay vì kiểm soát, trẻ sẽ dần học được cách tư duy độc lập, ra quyết định và yêu thích việc học.
Lúc này, giáo dục trở thành ngọn lửa soi sáng, giúp trẻ phát triển kiến thức, hình thành niềm tin, sự tự tin và khả năng vượt qua thử thách. Việc ít kiểm soát, hướng dẫn nhiều hơn, đó chính là món quà bố mẹ có thể trao tặng con trên hành trình trưởng thành.
